Historia

Historia Bistuszowej


Bistuszowa to miejscowość położona na północnym krańcu Pogórza Ciężkowickiego, najdalej na północ wysuniętej części Karpat, na trasie z Tuchowa do Ryglic. Południowa jej część (tzw. Podlesie) należy do Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki. Początki miejscowości sięgają czasów, kiedy królowa Judyta, druga żona Władysława Hermana, podarowała ją jako ziemie przyległe do Tuchowa, benedyktynom tynieckim. Nazwa pochodzi z języka germańskiego „bist us”, oznacza „na wyżynie” (wzniesieniu), być może dlatego, że znaczna jej część położona jest na dwóch przeciwległych wzgórzach. Dalsza część nazwy (-owa) odnosi się do określenia, iż były to ziemie królewskie z nadania, w tym czasie prawdopodobnie jeszcze niezamieszkane, pokryte bujną puszczą, której pozostałości do dziś można jeszcze zobaczyć na terenie Parku Krajobrazowego. Z czasem sama nazwa ewoluowała ulegając zmianie i wpływowi lokalnemu, w roku 1596 w księgach parafii Ryglice pojawia się zapis: Biestwieszowa (Bistuszowa). Wśród słynnych postaci należy wspomnieć Michała Witalisa, który uratował rodzinę Bosowskich od śmierci w czasie powstania chłopskiego, póżniej pełnił funkcję wójta, a następnie został posłem Koła Polskiego Sejmu Wiedeńskiego, na długo wcześniej przed Witosem. Wśród jego zasług można wymienić, iż to dzięki niemu przedłużono linię kolejową z Tarnowa do Tuchowa, a później dalej w stronę Stróż. Zmarł w 1888 roku.
Kalendarium:

  1. koniec XI. w. – wieś prawdopodobnie pojawia się wśród miejscowości nadanych przez królową Judytę (drugą żonę Władysława Hermana, wdowę po królu Węgierskim Salomonie) Benedyktynom Tynieckim.
  2. 1228 – w sfałszowanym dokumencie Leszka Czarnego wśród posiadłości klasztoru tynieckiego, wymieniona jest wieś Bezdechowicze.
  3. XIV w. – Benedyktyni Tynieccy tracą wieś na rzecz króla
  4. 1407 – wieś szlacheckiej Bestwossowa, włascicielem jest Mikołaj z Burzyna
  5. XV w. – przez Bistuszową prowadzi trakt Tuchów – Jodłowa i dalej doliną Wisłoki
  6. XVI w. – miejscowość w ziemi krakowskiej, w powiecie bieckim
  7. 1664 – wieś należy do ryglickiej parafii św. Katarzyny. Z Bistuszowej do komunii wielkanocnej przystąpiło 85 osób.
  8. 2 poł. XVII w. – budowa murowanego dworu
  9. 1846 – wójtem wsi należącej do Bossowskich był Michał Witalis – 19-letni stolarz, powszechnie ceniony i lubiany. Dwukrotnie został wybrany na posła do sejmu wiedeńskiego. Zmarł 20 marca 1888 r.; jego mogiła znajduje się na cmentarzu w Ryglicach.
  10. 1880 – właścicielem jest Richter.
  11. 1906 – założenie szkoły 1-klasowej
  12. 24.12.1941 – na terenie Bistuszowej, Ryglic i Uniszowej stoczono zaciętą bitwę pomiędzy wojskami rosyjskimi i austriackimi

Historia Uniszowej


Uniszowa to miejscowość położona na Pogórzu Ciężkowickim, nad potokiem Szwedka i Potokiem Uniszowskim, położona na zachód od Ryglic. Od zachodu Uniszowa graniczy z Bistuszową, od północy z Zalasową, od wschodu z Ryglicami, a od południa z Jodłówką Tuchowską w gminie Tuchów. Nazwa wsi jest formą dzierżawczą od nazwy osobowej Uniesz (Uniesław). Można przypuszczać, że Judyta nadała klasztorowi w Tuchowie wieś z łac. Uniechowici z kmieciem Unochem. Pierwsza pewna wiadomość o Uniszowej pochodzi z roku 1389. Wystąpił wówczas przed sądem ziemskim Mikosz Uneschowicz, a więc wieś ta miała pierwotną nazwę Unieszowice. Uwzględniając tę formę oraz pomijane przez językoznawców zapisy Uniszowej jako Unoszow, Unosza można całkiem śmiało przyjąć, że królowa Judyta nadała Benedyktynom także wieś Unieszowice zwaną obecnie Uniszową. Uniszowa jest wsią założoną w 1 poł. lub poł.XI. Pierwotnie należała do Benedyktynów Tynieckich. Wzmianka o osadzie jest zawarta w dokumencie kardynała Idziego, biskupa tuskulańskiego i legata papieża Kaliksta II, który pochodzi z 1105 r. W myśl tego dokumentu klasztor tyniecki otrzymał od królowej Judyty, drugiej żony księcia Władysława Hermana, wdowy po królu węgierskim Salomonie szereg posiadłości między Wisłoką, Białą i Dunajcem, do których należała również Uniszowa – jako Unieszowice. Uniszowa należała do Benedyktynów Tynieckich do roku 1407, potem przeszła w ręce szlacheckie. W XIV w. była już królewszczyzną. Zapewne lokowano ją na prawie polskim i prawdopodobnie dopiero w XIV w. Przeniesiona została na prawo niemieckie. Osią układu osadniczego wsi był ciek wodny potoku Szwedka, a zagrody utworzyły wzdłuż niego łańcuchówkę. W północnej i południowej części miejscowości powstały w czasach późniejszych rozproszone zagrody przysiółkowe. Osią komunikacyjną obszaru wsi jest średniowieczny trakt, droga z Tuchowa przez Bistuszową, Ryglice, Joniny i Kowalowy do Jodłowej i dalej w dolinę Wisłoki. W środkowej części wsi, po północnej stronie potoku Szwedka położony jest zespół podworski z budynkiem dworu z 1888 r. i pozostałościami parku z końca XIX w. Wartościowymi elementami krajobrazu kulturowego wsi są kapliczki i figury przydrożne.
Kalendarium:

  1. 1389 – przed sądem ziemskim wystąpił Mikosz de Uneschowicz. Jest to pierwsza pewna wiadomość o wsi.
  2. 1430 – część Uniszowej od Paszka z Kielanowic kupuje Mikołaj z Burzyna.
  3. 1581 – miejscowość należy do Jana Kielanowskiego i wchodzi w skład parafii w Ryglicach.
  4. 1664 – do komunii wielkanocnej w kościele parafialnym pw. św. Katarzyny w Ryglicach przystąpiło z Uniszowej 95 osób.
  5. 1740 – potwierdzona przynależność wsi do parafii w Ryglicach.
  6. 1866 – wybudowanie przez mieszkańców Uniszowej, Jonin i Ryglic wspólnym nakładem środków szkoły 2-klasowej w Ryglicach.
  7. 1880 – właścicielem jest Franciszek Zabecki. Wieś liczy 311 mieszkańców.
  8. 1888 – wybudowanie murowanego dworu.
  9. ok. 1890 – miejscowość należy do Franciszka Zabeckiego. Folwark Kozłówek jest własnością funduszu religijnego.
  10. k. XIX w. – założenie parku krajobrazowego w otoczeniu dworu.
  11. 24.12.1914 – bitwa pomiędzy wojskami rosyjskimi a austriackimi na terenie wsi.
  12. 12.07.1943 – zamordowanie przez Niemców przy drodze w Uniszowej ks. Romana Ulatowskiego z Tuchowa
  13. 01.01.1999 – Uniszowa to wieś w gminie Ryglice, powiecie tarnowskim, województwie małopolskim